افزایش قیمت اینترنت برای چه کسانی گران تمام می‌شود؟

تعرفه جدید اینترنت در دی‌ماه  1403 اعلام شد و در مقابل ناباوری مردم با 34% افزایش مصوب گشت. این افزایش قیمت و تغییر تعرفه‌های اینترنت، مباحث دامنه‌داری را در وب‌سایت‌های خبری_تحلیلی و شبکه‌های اجتماعی به راه انداخت. گزارش زیر با بررسی آمارهای معتبر به این سوال پاسخ می‌دهد که افزایش قیمت اینترنت چگونه بر گروه‌های اجتماعی مختلف تاثیر می‌گذارد.

1.1.1   آیا ایران جزو هشتمین کشور ارزان دنیا در قیمت اینترنت است؟

احتمالا شنیده‌اید که ایران یکی از ارزان‌ترین اینترنت‌های جهان را دارد. بر اساس رتبه‌بندی سایت www.numbeo.com، ایران جزو هشتمین کشور ارزان دنیا در قیمت اینترنت است. در جدول زیر می‎توانید ارزانترین و گران‌ترین کشورها را در هزینۀ اینترنت ببینید.  

1.1.2   سرعت اینترنت دیتای کشور عمارات متحده عربی ده برابر ایران است

این محاسبه چندان دقیق نیست زیرا هم بر اساس دلار محاسبه شده است و ارزش پول ملی هر کشور در آن لحاظ نشده است و هم اینترنت را بر اساس 60 مگابیت در ثانیه یا بیشتر، داده نامحدود و کابل/ADSL در نظر گرفته است؛ درحالیکه بر اساس آخرین سرعت اینترنت در آذرماه 1402 در سایت اسپید تست، سرعت دانلود اینترنت در اینترنت دیتای موبایل 31 مگابایت بر ثانیه و با سرعت آپلود 9  است. این رقم در مورد گرانترین کشور در هزینه اینترنت یعنی عمارات متحده عربی، بر اساس سرعت دانلود 303 و سرعت آپلود 28 است. یعنی ده برابر سرعت بیشتر.

1.1.3   ایران در جایگاه 154ام دنیا در در اینترنت پهن‌باند

بر اساس مقایسۀ سرعت اینترنت کشورهای جهان در همین سایت، ایران در جایگاه 154ام دنیا در اینترنت پهن باند و جایگاه 78 ام دنیا در اینترنت دیتا است.

انجمن تجارت الکترونیک تهران در گزارش دوم خود دربارۀ کیفیت اینترنت در ایران، کیفیت اینترنت کشورمان را در وضعیت خطرناک اعلام کرده است. بنابراین با توجه به پایین بودن سرعت و کیفیت اینترنت در ایران در مقایسه با کشورهای دیگر، نمی‌توان هزینۀ اینترنت را بر اساس این جدول مقایسه‌ای قابل قبول دانست.

در تحلیلی دیگر تلاش کرده‌ایم تاثیر قیمت اینترنت بر زندگی مردم را محاسبه کنیم. بدین منظور نگاهی به آمار هزینه و درآمد زندگی در خانوارهای شهری و روستایی در ایران انداختیم.

1.1.4   چند درصد از هزینه زندگی صرف اینترنت می‌شود؟

بر اساس آمار مرکز آمار ایران در سال 1401 متوسط هزینه کل خالص سالانه یک خانوار شهری، 1371460 هزار ریال است. این هزینه در مورد خانوارهای روستایی سالانه 788594 هزار ریال می‎باشد.

اگرچه بر اساس آمار اکوایران، یک خانوار، 124هزار تومان در ماه هزینه ارتباطات می‎دهد که 55 هزار تومان آن هزینه اینترنت خانگی و بقیه هزینه موبایل است، بر اساس آمار سایت « worldpopulationreview»، هزینه ماهانه ارتباطات در ایران 20.47 دلار است یعنی معادل 840 هزار تومان. این رقم بر اساس آمار سایت  NUMBEO نیز 20 دلار یا 840 هزار تومان (هزینه مکالمه و ده گیگ اینترنت در ماه و اینترنت ای دی اس  ال و دیتای گوشی) است.

تعرفه جدید اینترنت در دی‌ماه  1403 اعلام شد و 34% افزایش یافت. بر اساس آمار اکوایران سالانه دو میلیون و بر اساس دو منبع دیگر هزینۀ اینترنت هر خانوار به حدود سیزده میلیون و پانصد تومان در سال می‌رسد. بدین ترتیب بین یک و نیم تا 9.8 درصد از هزینه خانوارهای شهری صرف اینترنت می‎شود. این ارقام در مورد خانوار روستایی بین دو و نیم تا 17 درصد است. همچنین در نسبت با درآمد کل خالص سالانه یک خانوار شهری 8.1 و در مورد خانوارهای روستایی 13.7 می‌باشد.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران از شاخص قیمت مصرف کننده در دی ماه 1402، بالاترین نرخ تورم ماهانه خانوارها در کالا و خدمات مصرفی، در مورد هزینه ارتباطات بوده است که معادل 8 و نیم درصد می‎باشد. یعنی خانواده‌ای با کف حقوق هشت میلیون تومان در ماه، اگر حداقل هزینۀ مصرف اینترنت یعنی 124 هزار تومان را بدهد، در دی ماه 230 هزار تومان هزینۀ اینترنت و ارتباطات پرداخت کرده است یعنی حدود سه درصد از حقوق خود را به هزینه اینترنت اختصاص داده است.

1.1.5   بالا بودن پوشش جمعیتی و ضریب نفوذ اینترنت در ایران

بر اساس گزارش شاخص‌های آماری بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات در بهار 1402، 97 درصد جمعیت کشور تحت پوشش نسل دوم اینترنت ( 2G )، 81 درصد تحت پوشش نسل سوم 3G و 85 درصد از جمعیت کشور تحت پوشش نسل چهارم 4G اینترنت در اپراتور همراه اول هستند. همچنین ضریب نفوذ اینترنت که به معنای تعداد کاربران اینترنت در ایران بر جمعیت کل ایران است، بر اساس فصلنامه آماری گزارش شاخص‌های آماری بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، در بهار 1402 به 124 درصد رسیده است. با این حال این رقم بر اساس سایت DataReportal در ابتدای سال 2022 به 84.1 درصد از کل جمعیت اعلام شده است که ناشی از تفاوت در تعاریف ضریب نفوذ اینترنت در ایران است. با وجود این آمارهای متفاوت می‎توان نتیجه گرفت که گران شدن هزینه اینترنت بر بخش زیادی از جمعیت ایران تاثیر می‎گذارد. جای این پرسش باقی است که به لحاظ اجتماعی این مسئله چه تاثیرات اجتماعی‎ای دارد؟

1.1.6   گران شدن اینترنت؛ تعمیق نابرابری

با وجود آنکه میزان دسترسی به اینترنت و شبکه ارتباطات در ایران بالا است، گران شدن اینترنت برای گروه‌های مختلف اجتماعی تاثیرات متفاوتی دارد.

1. سهم بیشتر کاربران دیتا از سرعت و کیفیت پایین اینترنت

بر اساس اطلاعات سایت اسپید تست در مورد سرعت اینترنت در ایران از سال گذشته تا کنون، سرعت اینترنت سرویس دیتای موبایل روند کاهشی (-3) داشته است. درحالیکه سرعت سرویس پهن باند اینترنت ثابت، روندی تا حدودی ثابت را نشان میدهد (از رتبه 144 به 145). از آنجا که دسترسی به اینترنت ثابت نیازمند زیرساخت‌هایی مانند خط مشترک دیجیتال(ADSL) ، فیبر نوری، کابلی یا ماهواره ای است، به نظر می‌رسد ضریب نفوذ سرویس اینترنت پهن باند ثابت بیشتر به شهرها و اشتراک‌های اداري و تجاري و سرويس اينترنت اشتراک خانگي اختصاص دارد. بنابراین روستاها و شهرستان‌های پیرامونی، بیشتر از سرویس دیتای موبایل (فورجی و تری جی) استفاده می‎کنند و سهم آنها از کاهش سرعت اینترنت نیز بیشتر است.

• سهم بیشتر دهک‌های پایین اقتصادی نسبت به دهک‌های بالای اقتصادی و روستائیان نسبت به شهریان

با توجه به سهم خانوارهای شهری و روستایی از هزینه اینترنت در سبد مصرفشان که بین یک و نیم تا 9.8 و در مورد خانوارهای روستایی بین دو و نیم تا 17 درصد است، هرچه میزان درآمد افراد کمتر باشد، سهم بیشتری در گرانی اینترنت دارند. هرچه شهر و روستا در حاشیه‎تر باشد، سهم آنها از بی‎کیفیت و کم‎سرعت بودن اینترنت بیشتر می‎شود.

• سهم بیشتر کودکان و نوجوانان نسبت به بزرگسالان از گرانی اینترنت

به دلیل آنکه کنترل اینترنت در دست بزرگسالان است، تاثیر گرانی اینترنت بر کودکان و نوجوانان که استقلال مالی ندارند، بیشتر خواهد بود و اولین گروه‌هایی که تحت تاثیر گرانی اینترنت قرار می‎گیرند، کودکان و نوجوانان هستند. بخشی از مصرف اینترنت برای کودکان و نوجوانان در راستای دسترسی به محتواهای آموزشی مانند آموزش زبان و دروس مدرسه، تماشای مستند و کالاهای فرهنگی است. بدین‌ترتیب گرانی اینترنت با محدود کردن کودکان و نوجوان در استفاده از این محتواها بر عدالت آموزشی تاثیر می‎گذارد و دسترسی جمعیت کودک و نوجوان را به منابع آزاد کم می‎کند.

اگرچه گران شدن هزینه‎های ارتباطات و اینترنت در ابتدا به نظر می‌رسد که بر تمامی جامعه تاثیر می‎گذارد اما در نهایت سهم دهک‌های پایین اقتصادی، روستاییان و کودکان و نوجوانان از آن بیشتر است و این مسئله منجر به تعمیق نابرابری خواهد شد.

منابع:

فصلنامه آماری گزارش شاخص‌های آماری بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات در بهار 1402، شماره 45، معاونت راهبردی و توسه بازار دفتر برنامه ریزی، بودجه و کنترل برنامه ها.

انجمن تجارت الکترونیک تهران (1402). گزارش کیفیت اینترنت در ایران  گزارش تحلیلی اختلال ها، محدودیت‌ها و سرعت اینترنت در ایران، گزارش دوم. زمستان ۱۴۰۲. نسخه ۰۲.