بیکاری ارادی، استراتژی عقلانی جوانان برای کسب ثروت

اگر یک روز در کشوی میز کارتان یک نقشۀ گنج پیدا کنید، آیا میز کارمندی خود را رها می‌کنید و به دنبال گنج می‌روید یا همچنان به زندگی حقوق‌بگیری خود ادامه می‌دهید؟ در اقتصادی که در سال گذشته با تورمی 40.7 درصدی روبه رو بوده است و هر روز از ارزش پس‌اندازتان کم شده، آیا پا جای پای پدرانتان می‌گذارید و به دنبال کسب ثروت از راه تدریجی و انباشتی می‌روید یا قمار می‌کنید و به دنبال ثروتی می‎گردید که می‎توان آن را یک شبه بدست آورد؟ در این گزارش نشان خواهیم داد، ایران، جزیرۀ گنجی است که بیش از نیمی از درآمدهای جامعه از پیدا کردن گنج بدست می‎آید.

1.2.1   درآمدهایی که از کار نکردن بدست می‌آید

مرکز آمار ایران درآمد خانوارها در کل کشور را شامل سه بخش می‎داند: درآمد حاصل از مشاغل مزد و حقوق بگیری، مشاغل آزاد کشاورزی و درآمدهای غیرشغلی. درآمدهای غیرشغلی از چندین منبع شامل حقوق بازنشستگی، برآورد اجاره بهای مسکن شخصی، یارانه و سایر منابع نظیر درآمد حاصل از اجاره محل کسب، ملک و زمین، درآمد حاصل از سود سپرده، دریافتی از بیمه و کمک هزینه های تحصیلی و ارث و … تشکیل شده است. بنابراین شما اگر یک خانه شخصی برای اجاره داشته باشید در واقع گنجی دارید که 39.4 درصد برای شما درآمد می‌آورد. در جدول زیر ترکیب درآمد کل سالانه یک خانوار شهری در سال 1401 (مرکز آمار ایران) آمده است:

1.2.2   خرید و فروش ماشین، گنجی پر سود و بیزحمت

به غیر از اجاره دادن خانه، گنج‎های دیگری نیز در جزیرۀ گنجی که در آن زندگی می‎کنیم پنهان شده است. مثلا با بررسی گزارش سالانه اپلیکیشن کارنامه که مربوط به خرید، فروش و کارشناسی خودرو در ایران است می‎توانیم خرید و فروش خودرو را در سال 1401 به عنوان یک گنج پر سود در نظر بگیریم. در این سال رشد شاخص قیمت خودرو افزایش 83 درصدی داشته است که در مقایسه با افزایش 60 درصدی شاخص تورم، ثروتی پر سود را رقم زده. در این سال شاخص کل بورس افزایش 41 درصدی داشته، بنابراین فردی که قمار کرده و به جای بورس در خودرو سرمایه‎گذاری کرده است، سود بیشتری بدست آورده.

وقتی می‎توان به سراغ چنین گنج‎هایی رفت و از طریق حاشیه سود ناشی از واسطه‎گری در بازارهای مختلف ثروت بیشتری کسب کرد، آیا منطقی است با نرخ 35.3 درصدی افزایش دستمزد در سال جدید که کمتر از تورم سالیانۀ سال قبل است، نقشۀ گنج را رها کرد و پشت میز حقوق‎بگیری ماند؟

1.2.3   بیکاری ارادی، استراتژی عقلانی‌ برای جوانان

وضعیتی که توصیف شد یک پدیدۀ جدید اجتماعی را رقم زده است که به آن نام «بیکاری ارادی» داده‎اند. بیکاری ارادی در وضعیتی ایجاد می‌شود که تقاضای کار در بازار کار وجود دارد اما نیروی کار به سمت آن نمی‌رود و  رو به سوی مشاغل کاذب یا شغل‌های غیر رسمی پردرآمد می‌آورد.

بیکاران خودخواسته یا جستجوگران گنج عموما جوانان هستند. در حالیکه نرخ بیکاری در زمستان 1402 8.6 بوده است این نرخ در مورد بیکاری جوانان 15-24 ساله 22.5 و بیکاری گروه سنی 18-35 ساله 15.7 و سهم جمعیت بیکار 15 ساله و بیشتر فارغ التحصیلان آموزش عالی از کل بیکاران 39.0 است (مرکز آمار ایران). پس بیکاری ارادی و گشتن به دنبال گنج به نظر استراتژی عقلانی‌ای برای جامعه خصوصا جوانان محسوب می‌شود.

1.2.4   دورکاری شاغلان، راه‌حلی برای جستجوی گنج

به غیر از بیکاری، بسیاری از جوانان تمایل دارند همۀ زندگی خود را قمار نکنند و درحالیکه یک کار ثابت با حقوق ماهانه دارند، در کنارش به دنبال گنج هم بگردند. این مسئله را می‎توان از گزارش جاب‎ویژن فهمید. «نبود ساعت کاری منعطف» و «عدم امکان دورکاری» دو عامل مهم در ترک شغل کارکنان در سنین 20 تا 30 سال در مقایسه با سایر گروه ها بوده است. وجود همین دو معیار یعنی «ساعت کاری منعطف» و «امکان دورکاری» در انتخاب شغل و ماندگاری نسل جوان در مقایسه با سایرین نقش مهمتری دارد. به جز جوانان، برای کارشناسان و کارکنان جویای کار در مقایسه با افراد با سطوح ارشدیت بالاتر نیز این دو معیار دارای اهمیت است. شاید بتوان گفت جستجوگران گنج بیشتر کارشناسان و کارکنان هستند تا افرادی با سطوح بالاتر  شغلی.

ادامه روند افزایش تورم و افزایش حقوق کمتر از نرخ تورم در سه بخش صنعت، خدمات و کشاورزی در نهایت مکانیزم کسب ثروت از راه جستجوگری گنج را در میان نیروهای تازه‌نفس انسانی رواج می‎دهد و این مسئله کسب و کارها، صنایع، معادن و نظام اقتصادی را با کمبود نیروی کار مواجه خواهد کرد.